szukając napoleona

Pomnik w Zalewie poświęcony zmarłym żołnierzom napoleońskim, to jeden z piękniejszych pomników napoleońskich w Polsce. Jednocześnie jeden z młodszych.

Ranni żołnierze Wielkiej Armii byli umieszczanie z lazarecie, który funkcjonował w kilku budynkach w mieście: Powiatowej Komisji Sądowniczej, szkole prowincjonalnej i miejskiej, szpitalu oraz w czterech kamienicach przy rynku a także w domach przy ulic Długiej (dzisiaj – Częstochowskiej).

W Zalewie zmarło ok. 300 żołnierzy na tyfus oraz żołnierze zmarli w wyniku ran poniesionych w bitwie pod Pruską Iławką. Zmarłych pochowano na jedynym wtedy czynnym cmentarzu miejskim – na Przezmarckim Przedmieściu (dzisiaj ulica ul. 29 Stycznia). Na cmentarzu tym chowano ludzi aż do 1905 roku.
Częściową likwidację nekropolii rozpoczęto podczas urządzania parku miejskiego w 1919 roku. Część nagrobków zachowano, a na początku lat 20. postawiono pośrodku parku pomnik upamiętniający żołnierzy z Zalewa poległych w I wojnie światowej. Pod koniec II wojny światowej na terenie cmentarza pochowano żołnierzy Armii Czerwonej (rok później ekshumowano ich i przeniesiono na cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej w Morągu.

Tuż po zakończeniu II wojny światowej z parku usunięto wspomniany pomnik. Przy okazji budowy sąsiedztwie garbarni, teren cmentarza zmniejszono. Gdy cmentarz zlikwidowano w 1957 roku, istniał tu maleńki park z alejkami.

Dopiero w roku 2009 Sonia Solarz-Taciak i Piotr W. Taciak zaproponowali upamiętnienie w tym miejscu pochówku żołnierzy napoleońskich. Inicjatywę poparło Towarzystwo Miłośników Ziemi Zalewskiej, które w konkursie „Kultura Bliska 2009″ – z Fundacji Wspomagania Wsi, wygrało dofinansowanie na projekt “Nieznane ślady historii – groby żołnierzy napoleońskich w Zalewie”.

Ostateczny projekt pomnika jest autorstwa Adama Paczuskiegow Torunia. Widniejący na pomniku dobosz budzący zmarłych kolegów wzorowany był na litografii Denisa Augusta Raffeta, “Le Réveil”, (Pobudka) 1848.).
Pomnik wykonano z brazylijskiego granitu w firmie kamieniarskiej Murkam z Kawli Dolnych koło Przodkowa, należącej do Leona Czerwińskiego. Pomnik został ustawiony w dniu 22 września. Przy okazji odnowiono alejkę i ustawiono ławki.

Na pomniku widnieje napis (w jeżyku polskim i francuskim):

TU, NA DAWNYM

MIEJSKIM CMENTARZU SZPITALNYM

ISTNIEJĄCYM OD XV W. DO 1840 R.

SPOCZYWAJĄ SZCZĄTKI ŻOŁNIERZY

NAPOLEOŃSKIEJ WIELKIEJ ARMII

ZMARŁYCH W ZALEWIE

PODCZAS KAMPANII 1807 R.

Pomnik odsłonięto 25 września 2010 roku. W uroczystości wzięli udział m.in. rekonstruktorzy z 12 Pułku Piechoty Xięstwa Warszawskiego z Gdańska, oraz Dominik Nowina Konopka, członek rodziny dowódcy napoleońskiego gen. Jana Konopki.