To nie była krótka impreza – od momentu decyzji o założeniu korony Włoch do samej koronacji upłynęło kilka miesięcy, a wyprawa na koronacje i „wycieczka” po niej po północnych Włoszech trwały ponad dwa miesiące. Sama koronacja zaś odbyła się w najważniejszej świątyni Mediolanu – katedrze.
Budowę katedry rozpoczął w 1386 Arcybiskup Antonio da Saluzzo przy poparciu Gian Galeazzo Viscontiego. Pracę podjęło 78 architektów z całej Europy. W 1418 roku chociaż ukończono wtedy dopiero główną nawę, kościół poświęcono. Budowę kontynuowano przez następne stulecia i zakończono dopiero w czasach panowania Napoleona, który nakazał dokończenie prac.
Katedra Narodzin św. Marii w Mediolanie jest drugą co do wielkości gotycką katedrą na świecie (po Bazylice św. Piotra w Rzymie).
Posiada najwyższe sklepienie na świecie (45 metrów).
Jej powierzchnia liczy prawie 12 tysięcy metrów kwadratowych. Długość wynosi 158 metrów, a szerokość 92 metry.
Wnętrze stanowi pięć naw (główna i cztery boczne), skleinie wsparte jest na 40 kolumnach. Kościół może pomieścić 40 tysięcy osób.
Katedrę zdobi 3400 figur, w tym 96 wielkich gargulców.
Podłoga została zaprojektowana przez Pellegrino Tibaldi. Została wykonana z białego marmuru Candoglia w połączeniu z czarnym marmurem Verenna i czerwonym marmurem Arzo.
Marmur na budowę katedry został sprowadzony z polodowcowego jeziora Lago Maggiore znajdującego się na północ od Mediolanu.
Przed katedrą znajduje się rozległy Plac Katedralny.
Koronacja
Kilka tygodni po koronacji Napoleona na cesarza Francji, 31 grudnia 1804 roku Napoleon podpisał umowę ze swoim bratem Józefem. Na mocy umowy Józef zgodził się zostać królem Lombardii (dodatkowym bodźcem było otrzymanie 200 tysięcy franków). Jednak już 25 stycznia 1805 roku Józef zrezygnował z korony lombardzkiej (nie chciał się zrzec ewentualnych praw do tronu francuskiego – Napoleon wciąż nie miał potomka).
5 lutego 1805 roku Napoleon sam zgodził się zostać królem Włoch (nie tylko królem Lombardii). I od tej pory zaczęła się akcja pod hasłem „Koronacja Napoleona na króla Włoch”.
17 marca do Napoleon przybyła delegacja włoska, by poprosić go, by raczył zmienić konstytucję napisaną w Lyonie w 1802 roku i tym samym zostać monarchą konstytucyjnym Włoch. W statucie przyszłego państwa zapisano m.in., że gdy tylko obce armie wycofają się z królestwa Neapolu, Wysp Jońskich i Malty, cesarz Napoleon przekaże swoją koronę jednemu ze swoich prawowitych męskich spadkobierców, naturalnego lub adoptowanego. Od tej pory korona Włoch nie może być połączona z koroną Francji w tej samej osobie, a następcy Napoleona I w królestwie włoskim muszą przebywać na stałe na terytorium Republiki Włoskiej. De facto były to podwaliny niepodległego państwa włoskiego.
22 marca w Paryżu podpisano dekret cesarski ustalający datę koronacji w Mediolanie na 23 maja.
31 marca Napoleon wyruszył z Paryża do Mediolanu.
Tego samego dnia na fasadzie Palazzo Reale w Mediolanieumieszczono herb nowego królestwa: wąż Visconti, żelazna korona królestwa Włoch, herb księstwa mediolańskiego, klucze papieskie, orła d’Este, lew świętego Marka i podwójny krzyż Piemontu. La Scala została oświetlona, a w sąsiednim kasynie odbył się bal.
8 maja Napoleon wjechał do Mediolanu przez bramę Marengo (dziś Porta Ticinese). Przy katedrze spotkał się duchowieństwem.
12 maja po mszy świętej w katedrze Napoleon z końskiego grzbietu obserwował musztrę wojsk francuskich i włoskich.
17 maja Napoleon odwiedził bibliotekę Brera, akademię.
20 maja Napoleon przyjął wysokie duchowieństwo królestwa z Mediolanu, Brescii, Bergamo, Pawii, Como, Crema, Novary, Vigevano, Cremony, Lodi, Bolonii, Modeny, Reggio, Imola, Carpi, Ravenna, Cesena , Forlì, Faenza, Rimini, Cervia, Ferrara, Mantua, Comacchio, Adria i Verona.
21 maja opublikowano program ceremonii koronacji
22 koronację przesunięto na 26 maja.
22 maja jeden z mistrzów ceremonii związanych z wydarzeniami (Salmatoris lub Dargainaratz) zabrał ze sobą trzy powozy i 50 kawalerzystów do Monzy, aby przywieźć Żelazną Koronę królów Włoch.
Żelazną Koronę wykonano z jednego z gwoździ z Prawdziwego Krzyża znalezionego przez Świętą Helenę, matkę Konstantyna w Ziemi Świętej. Odkąd królowa lombardzka Flavia Teodolinda nadała koronę miastu Monza, około 594 r., narodziła się tradycja, że arcykapłani w Monzie, a także arcybiskupi w Mediolanie (technicznie starsi księża w królestwie Longobardów) mogli koronować królów Włoch.
Korona dotarła do katedry w Mediolanie o godzinie 15:00 i została przyjęta przez kardynała arcybiskupa Mediolanu i uroczyście wniesiona do katedry, gdzie została umieszczona na ołtarzu.
26 maja, o 8 rano na Placu Katedralnym zebrały się delegacje wojskowe i gwardii narodowej. Pod wodzą generała Lechici o 9:30 weszły do katedry.
O 10 miejsca w katedrze zajęli przedstawiciele władz i służb miejskich, sędziowie, delegaci uczelni z Mediolanu, Pawii i Bolonii. Między 10 a 11do katedry dotarli przedstawiciele kolegium wyborczego, Rady Legislacyjnej, sądów, Skarbu Państwa, generalicja, prefektowie i pułkownicy.
Wszyscy kardynałowie, arcybiskupi, biskupi i inni duchowni zaproszeni na uroczystość spotkali się w pałacu arcybiskupim.
O godzinie 11, Kardynał Arcybiskup Mediolanu opuścił pałac arcybiskupi, aby udać się na chór katedralny w towarzystwie duchowieństwa.
O godzinie 11:45 Cesarz i Józefina Palazzo Reale i przez specjalnie wybudowaną galerię przeszli do katedry.
Towarzyszyły im m.in. księżniczka Elisa i damy dworu.
O 12. podczas ceremonii, zabierając Żelazną Koronę, Napoleon wypowiedział formułę: „Bóg mi ją dał; strzeż się tego, który go dotyka ”(Iddio me l’ha data; guai a chi la toccherà!”).
Po zakończeniu ceremonii orszak cesarski udał się do bazyliki Saint’Ambrogio na dalsze modlitwy i kolejne Te Deum.
27 maja Żelazna Korona zabrana z powrotem do Monzy.
4 czerwca ukazał się dekret o przyłączeniu „siostrzanej” Republiki Ligurii do Wielkiego Cesarstwa. Odtąd terytorium to stało się trzema departamentami Gênes, Montenotte i Apennins.
6 czerwca uchwalony został dekret regulujący Konstytucję Królestwa Włoch. Ustanowiono m.in. stanowisko wicekróla,
7 czerwca nominowano Eugeniusza de Beauharnais na wicekróla
10 czerwca – 12 lipca cesarz wizytował miasta włoskie: Brescię, Weronę, Legnano, Mantuę, Bolonię, Modenę, Piacenzę i Genuę.
12 lipca – powrót cesarz do Fontainebleau.